ششم دبستان

کتاب نگارش فارسی

زبان فارسی، برای ما جایگاه و اهمّیت بسیار ارجمندی دارد؛

چون از سویی هویت فرهنگی ما را سامان می دهد و از دیگر سوی، درگاهِ رفتن به دنیای آموزش و یادگیری دیگر علوم و فضایل است.
درس فارسی، پیام آور شکوه و جلالِ فکر و فرهنگ ایران اسلامی در طول روزگاران است.

جوهره ی آثار حکیمان و فرزانگان پهنه ی علم و ادب فارسی، از سرچشمه های زلال معارف باورشناختی دین اسلام و بن مایه های فرهنگی، بهره برگرفته است.
بزرگان و ستارگانِ درَخشان آسمان فرهنگ و ادب، همچون:

فردوسی، سعدی، مولوی، حافظ و ملاصدرا و… ، حکیمان الهی و انسان های فرهیخته و دین باوری بوده اند که رگ رگِ وجودشان از آن آبشخورها، بارور و سیراب شده است

به همین سبب است که آثار این ادیبان و عالمان، روایتگر معارف قرآنی و ظرایف حکمی زبان فارسی است.

زبان فارسی، روح ملّت و جانمایه ی وحدت آفرین ایرانیان، در سراسر عالم است.

ششم دبستان 

برای آنکه آموزش محتوای این کتاب، به فراخور شأن و جایگاه درس فارسی و همسو با اصول و اهداف برنامه و انتظارات مؤلّفان، انجام گیرد، توجّه به نکات زیر، ضروری است:
1 رویکرد عام تدوین و سازماندهی محتوا و تألیف کتاب، شکوفایی فطرت با تکیه بر نگرش فرهنگی تربیتی است.
2 رویکرد خاصّ آموزشی بر مهارت آموزی یا آموزش مهارت های زبانی و فرازبانی استوار است،

به همین روی، همزمان به مهارت های خوانداری و نوشتاری و نیز مهارت های فرازبانی ( تفکّر، نقد و تحلیل ) پرداخته ایم.
3 برپایه ی برنامه ی درسی فارسی، جهت گیری زبان آموزی از اوّل دبستان تا پایه ی ششم، حرکتی از زبان به سوی ادبیات است. به همین دلیل است که در فارسی اوّل دبستان، همه چیز در خدمت آموزش و یادگیری نشانه های زبانی است،

هرچه از پلکان زبان آموزی بالاتر می آییم، به بار فرهنگی  ادبی آن افزوده می شود . یعنی در پایه ی اوّل، زبان خود موضوع و هدف آموزش بوده است ولی در پایه های بالاتر مثل ششم، زبان، گذرگاهی است برای رفتن به دنیای معانی و مفاهیم علوم گوناگون.

قلمرو نوشتاری و نمادهای خطی

4 کتاب نگارش به قلمرو نوشتاری و نمادهای خطّی زبان و به دیگر سخن، به پهنه ی مهارت های تولید مکتوب زبان مربوط می شود؛ کتاب فارسی با قلمرو شفاهی زبان و به بیان دیگر با قلمرو دریافتی یا ادراکی زبان، پیوند می یابد؛

یعنی در کتاب مهارت های خوانداری فارسی، زبان آموز، اطّلاعات و معارف را از طریق متن درس ها و آموزه ها دریافت می کند

این کار، سبب پرورش ذهن و زبان، گسترش دامنه ی واژگان و تقویت تفکّر و تحلیل دانش آموز می شود که در گفتار و بیان دیدگاه ها و حضور فعّال در کارهای گروهی و نقد و تحلیل شفاهی، قابل مشاهده و ارزشیابی است ؛

امّا در کتاب نگارش، آموخته ها در قالب نوشته نمایان می شوند.

ششم دبستان 

بخش های کتاب نگارش

5 کتاب نگارش، در اصل به قسمت های زیر بخش می شود:
الف) فعّالیت های املایی و دانش زبانی: نخستین تمرین های نوشتاری هستند و با هدفِ سنجش و ارزشیابی از آموخته های املایی و نکات زبانی کتاب فارسی و بر پایه ی متن درس، طرّاحی شده اند.

پرسش هایی با تکیه بر درس فارسی آمده که ماهیت املایی دارند، بنابراین ضروری است به بهانه ی پاسخ به پرسش ها، آموزه های املایی نخست آموزش داده شوند.
ب) نگارش: در این قسمت، نوشتن اوّلیه و ساده، آموزش داده می شود و سیرِ نوشتن از کلمه تا کلام، تداوم می یابد.

یعنی نخست، انتخاب و کاربرد کلمه، سپس گسترش واژه و ترکیب سازی، در پی آن، عبارت نویسی، پس از آن، جمله نویسی و سرانجام، بند نویسی مورد توجّه قرار می گیرد.

البتّه همه ی این کارها به طور پنهان و غیر مستقیم و در قالب پرسش های نگارشی سازماندهی شده است.
پ) کارگاه نویسندگی: در حقیقت، اصلی ترین بخش کتاب نگارش با تکیه بر مهارت های نوشتاری، در همین قسمت آمده است.

به بیان دیگر، دو قسمت نخست، مراحل تکرار، تمرین، دست ورزی، نرمش ذهن و زبان و قلم برای دستیابی به مهارت نوشتن و روی آوردن به یک کار خلّقانه و آفرینشی است.

ششم دبستان 

درک متن

ت) درک متن: این بخش، سایه ای از فرایندهای درک و فهم کتاب فارسی است

که در قالب فعّالیتی ویژه، با متن هایی متفاوت سازماندهی و تدوین شده است.

تلاش کرده ایم در طرّاحی پرسش ها، سطوح درک متن را پیش چشم داشته باشیم.

از این رو، تمرین درک متن، فرصت بسیار خوبی برای:

رشد مطالعه ی علمی و کتاب خوانی مؤثّر و تقویت توانایی فهم متن است.
ث) هنر و سرگرمی: با دو هدف بازآموزی آموخته ها و تنوّع آفرینی، نوشته شده است.

قرار گرفتن این بخش در پایان فصل ها به معنای:

بازخوانی و مرور آموخته ها و به گونه ای جمع بندی آموزه های محتوایی فصل هاست.

از سوی دیگر، فعّالیت های خوش نویسی هم،

 فرصتی برای رشد جنبه های هوش زیبایی شناسی و هنری دانش آموزان فراهم می آورد.

هدف اصلی این است که دانش آموزان هنگام تمرین و رونویسی خطّ نستعلیق ساده یا هنری، با زیبایی ها و ظرایف دیداری خطّ فارسی انس بگیرند.
6 برای بهبود آموزش زبان فارسی در طول سال تحصیلی، بهتر است در آغاز سال، جلساتی با اولیای دانش آموزان برگزار شود و نحوه ی کار با کتاب های فارسی به آنان توضیح داده شود.

این کار، موجب آگاهی بیشترخانواده ها از رویکردها، روش ها و ساختار کتاب می شود و در نتیجه، تعامل بین مدرسه و خانواده را ارتقا می بخشد.

ششم دبستان 

راهنما و دستورالعمل

7 از آنجا که انجام هرعمل نیاز به راهنما و دستورالعمل دارد، انتظار می رود همکاران محترم در کلیه ی مراحل تدریس از مطالب کتاب راهنمای معلّم و کارافزارهای آموزشی به خوبی استفاده کنند.

کارافزارهای آموزشی درس فارسی برای پشتیبانی از محتوای کتاب فارسی تهیه شده است

و به کارگیری اجزای آن در حین تدریس موجب تسهیل، تحکیم و غنی سازی آموزش و یادگیری زبان فارسی می شود.
فرهنگ بومی، فرصتی مناسب برای معلّم و دانش آموزان است تا در محیط کلاس و با آرامش، نوشتن آزاد را تمرین کنند.

نوشتن درس آزاد به شما کمک می کند تا:

مفاهیم و مطالب ضروری متناسب با منطقه ی خود را با در نظر گرفتن فصول کتاب در کلاس درس طرح کنید.

این انعطاف پذیری کتاب به شما فرصت می دهد تا:

کمبودهای احتمالی را جبران کنید و در برنامه ریزی درسی و تألیف بخشی از محتوای کتاب، مشارکت داشته باشید.

مهارت های 4 گانه

9 در ارزشیابی از این کتاب ها به

مهارت های چهارگانه ی زبانی (گفتن، شنیدن، خواندن، دیدن ) ، تفکّر و قدرت تحلیل دانش آموزان در طول سال تحصیلی توجّه شود

و در امتحانات رسمی پایان سال نیز مهارت های خوانداری و نوشتاری ( درک متن، املا، نگارش و انشا )  به عنوان فعّالیت های عملی، مورد توجّه قرار گیرد.

10 ویژگی تلفیق آموخته ها و مفاهیم یادگیری ایجاب می کند تا در آموزش محتوای فارسی به دیگر کتاب های درسی نیز توجّه شود.

به همین سبب، بسیاری از مفاهیم حوزه های دیگر، نظیر:

اجتماعی، هنری، دینی، علمی، تفکّر و حتّی ریاضی در کتاب فارسی با استفاده از شیوه های قصّه و شعر ارائه شده است.

این همه گفتیم لیک اندر بسیچ بی عنایات خدا، هیچیم هیچ
بی عنایات حق و خاصان حق گر مَلک باشد، سیاهستش ورق
ای خدا، ای فضلِ تو حاجت روا با تو یاد هیچ کس، نبوَد روا
قطره ی دانش که بخشیدی ز پیش متّصل گردان به دریاهای خویش